Quyết định trên được đưa ra sau buổi họp hội đồng thành phố kéo dài hơn bốn giờ đồng hồ, qua đó nhiều cư dân lên tiếng phát biểu với kết quả là 3 phiếu thuận, 1 phiếu chống.

Khi Bộ Tư pháp kiện California

Trong khi buổi họp đang diễn ra, người biểu tình của cả hai phe giương biểu ngữ, thậm chí có lúc khiêu khích nhau bên ngoài phòng họp. Vào cuối năm 2017, Thống đốc bang California Jerry Brown ký ban hành Đạo luật SB 54, được cho là đưa nơi này thành "Tiểu bang an toàn" (Sanctuary state) cho di dân bất hợp pháp.

Bộ Tư pháp Mỹ đang kiện California vì việc không hợp tác với giới chức di trú liên bang. Trong khi đó, một số thành phố tại tiểu bang cũng bày tỏ phản đối tiểu bang.

Thị trưởng Trí Tạ - một trong ba người bỏ phiếu thuận, nói với phóng viên BBC Tiếng Việt rằng vấn đề được mang ra bỏ phiếu trước hội đồng thành phố Westminster hôm 12/4 là: Có nên cùng các thành phố khác tham gia việc gửi một bản tóm lược hỗ trợ Bộ Tư pháp liên bang hay không.

"Những người bỏ phiếu thuận, trong đó có tôi, chọn bảo vệ Hiến pháp Mỹ, điều mà chúng tôi thề sẽ làm khi nhận lãnh chức vụ dân cử. Thành phố sẽ không tham gia vào vụ kiện, và quyết định này sẽ không gây chi phí nào cho thành phố. Quan điểm của tôi là chính quyền địa phương nên làm việc với cơ quan thực thi pháp luật liên bang, và rằng mọi người nên tôn trọng pháp luật của quốc gia này" - ông Trí Tạ cho hay.

Nghị viên Sergio Contreras - người bỏ phiếu chống, phát biểu trong buổi họp được thu hình, rằng ông không nghĩ trong lúc này thành phố nhất thiết phải có hành động.

"Tôi muốn được đảm bảo là chúng ta sẽ không dùng tiền vào những công việc phí phạm thời giờ của nhân viên của thành phố".

Damien Nhu - thành viên của nhóm Defend Sanctuary City in Westminster, và là một người Việt di dân đồng tính, đến Mỹ lúc 9 tuổi, khẳng định với phóng viên BBC Tiếng Việt rằng "thành phố Westminster không có lý do gì cần phải tham gia vào vụ kiện này, ngoại trừ vì các lý do chính trị".

Anh Damien nói: "Phiếu ủng hộ vụ kiện tượng trưng cho lòng từ bi hạn chế, không thể mở lòng ra cho những người mà họ cho là không xứng đáng".

Phó Thị trưởng Tyler Diệp - hiện đang ứng cử chức dân biểu tiểu bang California, giải thích với phóng viên BBC Tiếng Việt lý do ông bỏ phiếu ủng hộ:

"Luật SB 54 "Sanctuary State" cấm các cơ quan cảnh sát địa phương chuyển giao những phần tử đang bị giam giữ trong tù, đang có lệnh truy nã, qua tay của nhân viên công lực liên bang. Theo Hiệp hội Cảnh sát trưởng California, SB54 sẽ bao che cho những thành phần băng đảng, các phần tử trước đây đã từng tấn công cảnh sát".

"Đừng hỏi mình có nên ủng hộ hay chống di dân bất hợp pháp. Hãy tự hỏi gia đình chúng ta muốn sống chung một khu phố, một cộng đồng với những phần tử phạm pháp chăng?" - ông Tyler Diệp đặt vấn đề.

Trả lời phỏng vấn của phóng viên BBC Tiếng Việt, ông Bảo Nguyễn cho biết ông sinh ra trong một trại tị nạn, bày tỏ sự ưu tư:

"Tôi rất thất vọng bởi thị trưởng và các thành viên hội đồng của thành phố Little Saigon này, vì họ đã hết lòng hỗ trợ một quốc gia nhắm đến người nhập cư không có giấy tờ".

Julie Võ - hiện đang sống ở Garden Grove, cho biết cô sinh ra ở California, nhưng là con của một gia đình tị nạn, nói với phóng viên BBC Tiếng Việt:

"Tất cả mọi người đã chính trị hóa vấn đề một cách cao độ ngày hôm nay. Tôi đã phải đối mặt với sự ghét bỏ, phân biệt chủng tộc đến xấu hổ. Chúng tôi sẽ đấu tranh. Chúng tôi đã sẵn sàng và như mọi người đã thấy tối nay những người trẻ tuổi không ngần ngại và dám đứng lên đấu tranh cho những gì họ cho là đúng. Đã đến lúc cộng đồng Việt của chúng ta phải huy động, phải học hỏi về hệ thống chính trị".

Khác biệt đến từ diễn giải?

Hình ảnh được ghi lại của buổi họp cho thấy cảm xúc mãnh liệt của cả hai bên và sự khác biệt sâu xa giữa hai quan điểm. Giới không ủng hộ việc Bộ Tư pháp liên bang kiện tiểu bang California vì Đạo luật SB 54 cho rằng người di dân vô tội phải được bảo vệ bất kể họ có hay không có giấy tờ khi đến Mỹ.

Giới ủng hộ vụ kiện của Bộ Tư pháp cho rằng những ai đến Mỹ không có giấy tờ hợp lệ phải chịu sự ruồng bỏ, dù họ có phạm pháp hay không. Nhìn kỹ hơn, quan điểm khác biệt có thể đến từ sự diễn giải khác biệt về bộ luật SB54 của hai bên.

Chẳng hạn, ông Tyler Diệp giải thích: "Luật SB 54 "Sanctuary State" cấm các cơ quan cảnh sát địa phương chuyển giao những phần tử đang bị giam giữ trong tù, đang có lệnh truy nã, qua tay của nhân viên công lực liên bang".

Trong khi đó, văn bản của SB54 viết:

"Luật này cấm các cơ quan thi hành luật pháp của tiểu bang và địa phương, kể cả cảnh sát và các cơ quan an ninh, được sử dụng tiền hoặc nhân viên để điều tra, thẩm vấn, giam giữ, phát hiện hoặc bắt giữ cư dân California vì mục đích thực thi luật di trú, và, trừ trường hợp ngoại lệ, cấm các hoạt động khác liên quan đến việc bởi các cơ quan thực thi pháp luật. Luật sẽ áp dụng vào hoàn cảnh mà một nhân viên công lực có quyền quyết định có hợp tác với cơ quan di trú hay không".

Không có đoạn nào trong văn bản của SB54 khẳng định rằng "cấm các cơ quan cảnh sát địa phương chuyển giao những phần tử đang bị giam giữ trong tù, đang có lệnh truy nã, qua tay của nhân viên công lực liên bang" như diễn giải của bên đứng ra kiện.

Tương tự, khi được hỏi tại sao bỏ phiếu ủng hộ việc Bộ Tư pháp liên bang kiện tiểu bang California vì SB54 lại là một hành động "bảo vệ Hiến pháp Mỹ" và điều khoản nào trong Hiến pháp đòi hỏi như thế, Thị trưởng Trí Tạ giải thích rằng, "đó là sự diễn giải" của ông về hiến pháp Mỹ?

Nhận định về SB54 và vụ kiện

Ông Noah Feldman - Giáo sư luật tại đại học Harvard, cũng là bình luận gia của tờ Bloomberg View, tóm lược Luật SB54 trong một bài viết đăng trên tờ báo này vào tuần tháng Ba như sau:

"Luật SB54 của tiểu bang California đặc biệt cấm nhân viên công lực của tiểu bang và địa phương điều tra tình trạng di trú của người bị bắt bớ (vì những lý do không liên quan gì đến di trú) hoặc báo cáo tình trạng di trú của người bị bắt cho các cơ quan liên bang".

Nhận định về vụ kiện, giáo sư Feldman viết:

"Bộ Tư pháp Mỹ gần đây đã thách thức Luật SB54 của California với lập luận rằng California phủ nhận quyền lực đưa ra chính sách di trú của liên bang".

"Nhưng SB54 hợp pháp. Theo tiền lệ của Tòa án Tối cao, Chính phủ liên bang không thể 'chỉ huy' giới chức tiểu bang làm theo ý mình trong việc thực thi pháp luật. Điều đó có nghĩa là Chính phủ liên bang không thể buộc cơ quan pháp luật California điều tra hoặc báo cáo tình trạng di trú của cư dân trong tiểu bang. Điều đó cũng có nghĩa là California có thể từ chối sử dụng các nguồn lực của mình để thực thi luật liên bang" - ông kết luận.

Ông phân tích: "Theo Hiến pháp, Quốc hội có quyền chiếm bất cứ lĩnh vực luật nào thuộc thẩm quyền của mình, nhưng không thể cưỡng bức các tiểu bang làm theo ý muốn. Ngược lại, tiểu bang không thể thông qua luật nằm trong những lĩnh vực mà Quốc hội kiểm soát - nhưng có thể từ chối giúp Chính phủ liên bang thực thi luật mà Quốc hội đã thông qua".

"Đặc tính này của Hiến pháp phản ánh một nỗ lực cân bằng quyền tự trị của các tiểu bang trước chính quyền liên bang. Và hệ quả chính trị lâu dài của đặc tính này là một số tiểu bang, như California, sẽ muốn tự mình quyết định các vấn đề có tầm quan trọng quốc gia".

Theo dư luận, trong các tháng gần đây, tại California nói riêng và Mỹ nói chung, xung quanh việc dân Việt Nam vào Mỹ đã là thường trú nhân hay chưa, cảm thấy hoang mang lo sợ sẽ đối mặt với mọi vấn đề về pháp lý định cư tại Mỹ. Liệu họ có được luật pháp Mỹ bảo vệ tới nơi tới chốn hay không?