Năm 2015, với loạt bài “Chặt khúc quốc lộ bán vé, dân oằn mình vì phí”, Báo Lao Động được nhận giải Báo chí Quốc gia năm 2016.

Đây là loạt bài phản ảnh tình trạng các trạm thu phí BOT tràn lan, tự tiện mọc lên trên đường quốc lộ.

“Chính sách xã hội hóa nâng cấp quốc lộ đã bị lợi dụng, tước đi quyền lựa chọn tối thiểu của dân được đi trên con đường của quốc gia, việc đặt trạm thu phí tùy tiện, thực hiện bán vé lấy tiền trái quy trình ở khắp nơi.” (Trích từ loạt bài trên)

Thật vậy, các trạm thu phí mọc rải rác, phân đoạn, lạm thu ngay cả khi “dân không đi đường BOT vẫn phải nộp phí” suốt quãng đường từ Nam ra Bắc: ở Thái Nguyên, Quảng Bình (trạm thu phí Quán Hàu), Quảng Trị (trạm thu phí BOT của công ty TNHH BOT Quảng Trị đặt trên quốc lộ 1A đoạn qua xã Triệu Giang (Triệu Phong), Hà Tĩnh (cầu Rác), Phú Thọ (Trạm thu phí Tam Nông), Thanh Hoá (trạm thu phí Tào Xuyên), Hà Nội (trạm thu phí Bắc Thăng Long - Nội Bài), Phú Yên, Khánh Hoà…

Dù vậy, các trạm BOT này đều được sự chấp thuận của chính quyền địa phương và bộ Giao thông Vận tải, mức phí đúng quy định, với lý do các doanh nghiệp đưa ra là hoàn vốn cho dự án. Nhưng các phí này đều trái pháp luật, dựa vào Luật Phí và Lệ phí 2015, khi áp đặt người dân không sử dụng công trình BOT phải trả phí, và điều 16 của luật này nghiêm cấm: “Thu, nộp, quản lý và sử dụng khoản thu phí, lệ phí trái với quy định của pháp luật.”

Tuy nhiên, theo ý kiến của Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Hồng Trường, các trạm này không đặt sai quy định: “Đã có sự thoả thuận của Ủy ban nhân dân 2 tỉnh, Bộ Tài chính và Bộ Giao thông vận tải thì sao sai được, trạm đó thu cho dự án đường tránh Vinh và đường tránh nam Hà Tĩnh nên đặt đó là chính giữa hai khu vực rồi” khi nói về dự án BOT cầu Bến Thuỷ.

Theo ông Trường, Nghị định mới về BOT (định 15 và 30) chưa bao quát hết vấn đề, chưa xử lý được toàn diện. Nên cần đưa các nghị định lên thành Luật và được Quốc hội phê duyệt để phục vụ cho việc lâu dài.

Giải pháp trước mắt là miễn giảm phí. Như trạm thu phí quốc lộ 6 qua thị trấn Lương Sơn (tỉnh Hòa Bình), xe 12 chỗ ngồi và xe chở hàng dưới 4 tấn của người dân sinh sống trên địa bàn thị trấn Lương Sơn và các xã Lâm Sơn, Trường Sơn và Tân Vinh - thuộc huyện Lương Sơn được giảm 60 mức phí đối với vé tháng và vé quý.

Trạm thu phí bí ẩn

Chưa xong chuyện trạm thu phí phi lý nhưng đúng quy định, người dân lại phải bức xúc với trạm thu phí bí ẩn trên con đường độc đạo 221A dẫn vào khu du lịch biển Cồn Vành (xã Nam Phú, huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình).

Tình trạng này, theo phản ánh của người dân thì đã diễn ra từ lâu, với mức phí 5000 đồng cho xe máy và 20000 đồng cho xe hơi, nhưng chưa nhận được câu trả lời rõ ràng từ lãnh đạo địa phương.

Anh Lê Việt Hùng (30 tuổi, Lạng Sơn), một nạn nhân của trạm thu phí này, lên tiếng: “Ngay khi phát hiện, tôi đã liên lạc tới đường dây nóng của Bộ Giao thông vận tải rồi Thanh tra Sở Giao thông vận tải Thái Bình. Sau đó, họ thông báo lại rằng đã kiểm tra và xử lý. Song, thực tế thì các đối tượng vẫn thu tiền của du khách.” Đồng thời, anh Hùng cũng cung cấp cho phóng viên video anh ghi lại vào ngày 16.04, khi 3 xe gắn máy qua đây phải nộp 15000 đồng.

Anh Hùng cũng kể chi tiết sự việc ngày 08.04 lúc 13h chiều, và phải nộp phí xe hơi cho một thanh niên 16 tuổi canh trạm này. Khi anh đòi biên lai thì một người đàn ông tự giới thiệu là Đào Văn Thanh, làm nghề lao động tự do, đã trúng thầu thu phí ở đây.

"Khi tôi hỏi việc đấu thầu này là do tổ chức hay cá nhân thì anh Thanh trả lời là do tổ chức gồm “sáu anh em” chung tiền”, Anh Hùng cũng kể.

Sau vài câu hỏi với những câu trả lời nguỵ biện mập mờ, anh Hùng nhất quyết đòi biên lai thì anh Thanh nói rằng phải hỏi Ban quản lý bãi biển…

Sau đó, một người đàn ông thứ 3 xuất hiện và lăng mạ anh. Quá bức xúc, anh Hùng tìm hiểu và báo lên cơ quan chức năng.

Sáng ngày 18.04, ông Phạm Văn Nghiêm - Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Tiền Hải giải thích: “…Ban quản lý đã đề xuất Ủy ban nhân dân huyện lập trạm để ngăn chặn không cho các xe chở vật liệu xuống đấy, chứ không phải để thu phí…”

Thế nhưng khi hỏi về trạm thu bí hiểm ở đường đến tham quan biển Cồn Vành, ông Nghiêm từ chối trả lời và hứa có văn bản thông tin chính thức.

Các lãnh đạo Uỷ ban nhân dân và sở Giao thông Vận tải cũng chưa hồi đáp sự liên lạc của phóng viên Báo Lao Động trong 2 ngày 17 và 18.04.