Thổ Nhĩ Kỳ đang tổ chức một loạt các sự kiện để đánh dấu kỷ niệm một năm diễn ra cuộc đảo chính quân sự lật đổ Tổng thống Tayyip Erodgan bất thành tại Thổ Nhĩ Kỳ diễn ra vào ngày 15/7/2016 đã khiến ít nhất 260 thiệt mạng và 2.196 người bị thương.

Trước đó, vào ngày15/7/2016, một nhóm tướng lĩnh tại Thổ Nhĩ Kỳ đã sử dụng cả xe tăng, trực thăng và máy bay chiến đấu cho cuộc binh biến quân sự nhằm lật đổ Tổng thống Erdogan, song đã thất bại.

Phát biểu tại một phiên họp đặc biệt của Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ, Thủ tướng Binali Yildirim cho rằng ý nghĩa của đánh tan cuộc binh biến ngày 15/7/2016 giống như chiến thắng trong cuộc đấu tranh giành độc lập những năm 1920, để thành lập nên nhà nước Thổ Nhĩ Kỳ hiện đại.

Cùng ngày, phát biểu trước biển người trong cờ hoa đã tụ tập tại Istanbul và lắng nghe bài phát biểu, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan khẳng định sẽ đánh bại bất cứ âm mưu khủng bố, cũng như thế lực đứng đằng sau.

Ông Erdogan nói: “Chúng đã có các âm mưu đảo chính và chĩa súng vào người dân chúng ta, nhưng sau 1 năm, tôi chỉ có thể khẳng định rằng, mục tiêu của chúng đã hoàn toàn thất bại”.

Ông cũng nhấn mạnh: “Chúng ta hiểu rất rõ rằng có nhiều tổ chức khủng bố không đơn thuần như những gì bên ngoài của chúng mà còn ẩn chứa những mạng lưới và thế lực đứng đằng sau và chúng ta biết rõ ai đứng đằng sau các nhóm khủng bố này. Tuy nhiên để tiêu diệt được phần gốc, chúng ta trước tiên cần phải tiêu diệt phần ngọn của chúng”.

Ngược với niềm hân hoan của Chính quyền Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan, Mỹ và phương Tây cho rằng, ông Erdogan đã và đang thực hiện những nguyên tắc phi dân chủ, thậm chí phản dân chủ trong quản lý xã hội và điều hành đất nước.

Theo các nhà phân tích, các nhóm nhân quyền và chính trong chính quyền nhiều nước phương Tây, có thể Tổng thống Erdogan đang lợi dụng các cuộc thanh trừng sau đảo chính để trấn áp những người bất đồng chính kiến, phục vụ cho mưu đồ chính trị của mình với ước vọng tái lập đế chế Ottoman.

Sau âm mưu đảo chính thất bại, Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố tình trạng khẩn cấp và bắt đầu chiến dịch “thanh trừng” với quy mô lớn chưa từng có trên phạm vi cả nước.

Tính đến nay, chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ đã bắt giữ khoảng 50.000 người với cáo buộc liên quan đến lực lượng làm đảo chính và các nhóm khủng bố và sa thải 150.000 người khác trong đó bao gồm nhiều viên chức, cảnh sát, giáo viên, binh lính... trên khắp đất nước Thổ Nhĩ Kỳ, với lý do nghi ngờ khả năng ủng hộ lực lượng đảo chính. Đa số những người bị bắt được cho rằng có liên quan tới mạng lưới ủng hộ giáo sĩ Gulen đang sống lưu vong tại Mỹ, người bị Thổ Nhĩ Kỳ cho là đứng đằng sau âm mưu đảo chính. Tuy nhiên, giáo sĩ này nhiều lần phủ nhận mọi cáo buộc liên quan, đồng thời lên án âm mưu đảo chính

Không những thế, bất đồng giữa chính quyền Erdogan và các đồng minh chiến lược của mình ngày càng được thể hiện sâu sắc.

Trong hợp tác với Washington, Ankara giảm quy mô, thậm chí đóng cửa căn cứ không quân Incirlik vốn được cho Mỹ và đồng minh sử dụng. Với Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) - tổ chức quân sự mà Thổ Nhĩ Kỳ là thành viên - chính quyền Erdogan đã lần đầu lên tiếng chỉ trích tổ chức như một tổ chức khủng bố.

Một ngày trước thời điểm tròn một năm xảy ra cuộc đảo chính bất thành, ngày 14/7, chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục tuyên bố sa thải thêm 7.000 cảnh sát, binh sĩ và quan chức các bộ chỉ trong một ngày, với cáo buộc liên quan đến mạng lưới mà chính phủ cho rằng đứng đằng sau vụ đảo chính này.

Ông Erdogan nhấn mạnh đồng thời khẳng định sẽ phê chuẩn nếu Quốc hội thông qua bất kỳ dự luật nào về việc khôi phục án tử hình như một biện pháp trừng trị các cá nhân có liên quan đến cuộc đảo chính.

Trong lễ mít tinh tại Ankara diễn ra tại cây cầu bắc qua eo biển Bophorus, nơi từng chứng kiến những trận chiến dữ dội nhất vào đêm xảy ra cuộc đảo chính, trước hàng trăm nghìn người tham gia, Tổng thống Erdogan đã khẳng định sẽ tử hình những người "phản bội". Cùng ngày, tại Istanbuk, hàng trăm nghìn người đang lắng nghe bài phát biểu của ông Erdogan gần tại eo biển Bosphorus.

Các bước đi này của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ có thể dẫn tới những bước đi kế tiếp nhằm chấm dứt hoàn toàn các liên quan đến Liên minh châu Âu, theo Reuters. 

Các hành động sau đảo chính của chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ đã vấp phải sự chỉ trích mạnh mẽ của các nước phương Tây và các nhóm nhân quyền, cho rằng Tổng thống Erdogan đang tận dụng tình trạng khẩn cấp áp đặt sau đảo chính để nhằm vào lực lượng đối lập.