Ngày 27/9, Cao ủy Bầu cử và Trưng cầu dân ý của chính quyền khu vực người Kurd cho biết kết quả cuộc trưng cầu dân ý là người dân tại đây đã chọn thành lập một nhà nước độc lập, bất chấp cuộc bỏ phiếu gây tức giận đối với chính quyền trung ương tại Baghdad, với sự tham gia của 92% cử tri.

Trước đó, ông Masoud Barzani, lãnh đạo chính quyền khu vực người Kurd (KRG) ngày 26/9 thông báo kết quả cuộc trưng cầu cho biết người Kurd ở Iraq đã đồng ý độc lập.

Phát biểu trên truyền hình, ông Barzani kêu gọi thế giới tôn trọng mong muốn của người Kurd, chính phủ Iraq cần đối thoại nghiêm túc thay vì đe dọa trừng phạt KRG. Ông cho biết, sau kết quả này, ông Barzani sẽ thương lượng với chính phủ Iraq cũng như các nước láng giềng để ly khai, thành lập nhà nước riêng.

Iraq, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Syria bác đối thoại độc lập

Chính phủ Iraq trước đó đã bác bỏ khả năng đối thoại với KRG, cho rằng cuộc trưng cầu này không hợp hiến, không công nhận kết quả vì nó được tổ chức không chỉ trong khu vực tự trị của người Kurd mà còn ở những lãnh thổ tranh chấp do người Kurd chiếm giữ ở phía bắc Iraq. Khu vực này cũng là nơi sinh sống của nhiều người gốc Thổ và người Arab, những cộng đồng phản đối cuộc trưng cầu dân ý này.

“Chúng tôi không sẵn sàng bàn bạc hay đối thoại về kết quả trưng cầu, vì nó không hợp hiến” - Thủ tướng Iraq Haider al-Abadi tuyên bố ngay trong tối 25/9, ngày diễn ra cuộc trưng cầu dân ý.

Trước đó, Baghdad đã gia tăng áp lực lên cộng đồng người Kurd và yêu cầu họ hủy bỏ cuộc trưng cầu dân ý này. Quốc hội thúc ép chính quyền trung ương điều quân đến để kiểm soát những vùng khai thác dầu trọng yếu đang bị lực lượng người Kurd kiểm soát, yêu cầu chính phủ nước ngoài đóng cửa cơ quan ngoại giao của họ ở thủ phủ Erbil của khu tự trị này.

Cuộc trưng cầu dân ý về việc độc lập của người Kurd đã kéo theo một đợt căng thẳng mới trong khu vực khi Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Mỹ và nhiều nước châu Âu cực lực phản đối quyết định trưng cầu độc lập này.

Sau khi phương Tây đánh bại đế chế Ottoman ở thế chiến thứ nhất một thế kỷ trước, cộng đồng người Kurd bị chia rẽ sống rải rác ở 4 nước Iraq, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Syria với tổng cộng khoảng 30 triệu người. Thổ Nhĩ Kỳ là nước có cộng đồng người Kurd lớn nhất, 14 triệu người, Iraq là 5,2 triệu người.

Thổ Nhĩ Kỳ và Iran, đặc biệt Thổ Nhĩ Kỳ nhiều thập niên qua rất vất vả ngăn chặn người Kurd trong nước đòi ly khai, độc lập, lo ngại cuộc trưng cầu độc lập của người Kurd ở Iraq sẽ khuyến khích cộng đồng người Kurd tại nước mình làm theo đòi độc lập. Những ngày qua, Thổ Nhĩ Kỳ và Iran có nhiều bước đi đe dọa chiến tranh với người Kurd ở Iraq như phong tỏa biên giới, tập trận chung.

Một phái đoàn của lực lượng vũ trang Iraq đã tiến về nước láng giềng Iran để phối hợp quân sự, một phần trong các biện pháp trả đũa của chính quyền trung ương đối với cuộc bỏ phiếu.

Các hãng hàng không nước ngoài đã bắt đầu đình chỉ các chuyến bay đến những sân bay của người Kurd sau khi Cơ quan Hàng không Dân dụng Iraq cho biết các chuyến bay quốc tế đến Erbil và Sulaimaniya sẽ bị đình chỉ từ chiều 26/9.

Tại Iran, hàng ngàn người Kurd xuống đường ăn mừng kết quả bất chấp quân đội Iran triển khai máy bay chiến đấu bay tuần tra trên đầu.

Syria, nước đang khốn khổ vì nội chiến và vì sự chống đối của người Kurd cũng tuyên bố phản đối cuộc trưng cầu.

Mỹ, Nga vẫn duy trì ủng hộ

Người Kurd ở Iraq là đồng minh thân thiết với Mỹ từ năm 1991, được Mỹ bảo vệ khỏi chính phủ ông Saddam, tuy nhiên Mỹ cho biết dù “thất vọng sâu sắc” nhưng sẽ không thay đổi quan hệ. Dù là đồng minh nhưng Mỹ lâu nay vẫn muốn người Kurd ở Iraq tránh các bước đi đơn phương để không hủy hoại sự ổn định của Iraq cũng như làm Thổ Nhĩ Kỳ nổi giận. 

Nga tuyên bố ủng hộ toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia trong khu vực và Tổng thống Nga Vladimir Putin gặp Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan tại Ankara ngày 28/9. Tuy nhiên, khác các nước khác, Nga không trực tiếp kêu gọi người Kurd ở Iraq hủy trưng cầu. Nga trong năm 2016 hứa hẹn đầu tư hàng tỉ USD cho khu vực người Kurd, trở thành nhà đầu tư lớn nhất với người Kurd khi công ty dầu mỏ Rosneft của Nga đang tăng cường đầu tư vào khu vực của người Kurd ở Iraq.

Khu vực người Kurd ở tại Iraq trở thành vùng tự trị từ năm 2003 sau khi Mỹ đưa quân vào Iraq lật đổ Tổng thống Saddam Hussein và đã cân nhắc đến các đe dọa, trở ngại từ chính phủ Iraq, các láng giềng và Mỹ.

14 năm nội chiến qua, khu vực tự trị của người Kurd ở Iraq vẫn duy trì được sự bình yên trong khi tất cả địa phương còn lại của Iraq phải lao đao vì cuộc chiến.

4 năm qua, người Kurd ở Iraq tạo được sự độc lập về kinh tế cho mình bằng cách mở một tuyến đường ống bán dầu qua Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, mới hai ngày trước Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan tuyên bố sẽ đóng đường ống này nếu người Kurd đòi độc lập.