Kỳ 4: Vị trí Power Forward

Power Forward (tiền phong chính, viết tắt thành “PF”) là vị trí được đánh dấu số 4 trên sa bàn của các huấn luyện viên. Ở trong các chiến thuật bóng rổ cổ điển thì cùng với trung phong, PF là một trong hai vị trí chơi gần rổ nhất. Các cầu thủ chơi ở vị trí này thường cần phải có chiều cao vượt trội cùng với thể hình tốt dành cho các cuộc tranh chấp dưới bảng rổ. Trong các chiến thuật bóng rổ cổ điển, nhiệm vụ của PF đơn giản là cùng với trung phong kiểm soát khu vực hình thang. Các kỹ năng như bắt bóng bật bảng cũng như box out (kỹ năng chiếm vị trí tốt và đẩy những Big Men của đối thủ ra khỏi vị trí có thể rebounds) là bắt buộc đối với một PF. Trong mặt trận tấn công, họ có thể là mũi khoan của đội nhà trong những tình huống gần rổ bằng các kỹ năng Post up. Tuy nhiên, trong thời đại của những cú ném 3 điểm và sự lên ngôi của các PG, vị trí PF đã có những thay đổi to lớn so với những thời kỳ trước đây. Không quá khi nói trong những năm gần đây, trị trí PF chính là nhân tố quan trọng nhất về mặt chiến thuật trên sân của một đội bóng rổ.

Ví dụ rõ ràng nhất chính là hệ thống Small lineup đang làm mưa làm gió trong những năm gần đây của Golden State Warriors – một trong những đội mạnh nhất NBA mùa này. Steph Curry chắc chắn là một trong những cầu thủ xuất sắc nhất thế giới, và anh cùng Klay Thompson chính là bộ đôi hậu vệ ném bóng hay nhất trong lịch sử NBA. Nhưng trên tất cả, chính vị trí PF của Draymond Green mới là mảnh ghép quan trọng nhất trong đội hình chiến thắng của Golden State. Việc sở hữu một PF đa năng như Green giúp giải phóng hoàn toàn Curry cùng Klay Thompson. Draymond Green có thể chuyền bóng chính xác, nhãn quan chiến thuật tốt, có thể ném 3 điểm, thậm chí đôi khi là đột phá và tự mình dứt điểm. Với việc trao cho Green quyền tổ chức bóng, huấn luyện viên Steve Kerr đã mở ra vô số các phương án tấn công khác nhau cho đội bóng của mình. Khi phải đối đầu với Golden State, điều quan trọng nhất các đối thủ phải chú ý đến không hẳn là làm thế nào để đối phó với các cú ném của Curry hay Klay, mà chính là việc bố trí match up (người theo kèm) đối với vị trí PF. 

Bản chất của chiến thuật bóng rổ là nghệ thuật khai thác những khoảng trống và khả năng cầu thủ của các huấn luyện viên. Nếu coi sân bóng rổ như một bàn cờ thì vị trí PF chính là quân cờ quan trọng nhất của các huấn luyện viên. Có thể nói ở NBA hiện nay, các PF truyền thống đang dần dần được thay thế bằng các PF mang phong cách chơi mới phù hợp với hệ thống chiến thuật với ba đến bốn và thậm chí là cả năm cầu thủ trên sân đều có thể ném 3 điểm.

Cùng với sự thoái trào (và có thể nói là bị đào thải) của các trung phong truyền thống, vị trí PF đã trở thành vị trí mang tầm quan trọng nhất trong sơ đồ chiến thuật của đa số các đội bóng tại NBA. Trong khuôn khổ bài viết này sẽ giới thiệu khái quát tới bạn đọc một số phong cách PF đang thịnh hành tại NBA hiện nay.

1. Classic Power Forward

Classic Power Forward chính là mẫu tiền phong chính chơi theo phong cách nguyên bản của vị trí PF. Mẫu PF dạng này là các cầu thủ có chiều cao tốt cùng với cơ bắp mạnh mẽ. Tốc độ và sự linh hoạt của những PF cổ điển có phần tốt hơn các trung phong giúp họ có khả năng theo kèm những cầu thủ Wings player (những cầu thủ thi đấu vòng ngoài như SG, SF) khi cần thiết.

Trong mặt trận tấn công, những PF dạng này thường thi đấu ở khu vực gần bảng rổ. Họ có thể chơi pick and roll (đè người rồi di chuyển vào khu vực gần rổ nhận đường chuyền) hoặc low post (post up ở khu vực gần rổ để dứt điểm). Khi đồng đội dứt điểm, bằng các cú ném hay lên rổ, họ cũng có nhiệm vụ tì đè để chiếm những vị trí  tốt nhất có khả năng rebounds hoặc tip in (đẩy bóng vào rổ sau cú dứt điểm hỏng của đồng đội).

Trong mặt trận phòng thủ, những PF cổ điển có nhiệm vụ cùng với trung phong bảo vệ khu vực bảng rổ của đội nhà trước các pha đột phá lên rổ của đối phương.  Kỹ năng box out cũng như Defensive Rebound là bắt buộc khi họ tham gia phòng ngự. Gánh nặng phòng ngự thường không được đặt quá nặng lên vai các PF cổ điển, tuy nhiên một số ngôi sao cũng có khả năng phòng ngự và theo kèm 2 đến 3 vị trí khác nhau trên sân.

Trong khoảng 3 năm trở lại đây, các PF cổ điển đã dần dần biến mất trên các sân đấu của NBA. Khi giờ đây tốc độ các trận đấu và sự luân chuyển giữa các vị trí trên sân trở nên rất cao khiến cho các cơ hội low post là cực kỳ hiếm hoi thì các PF cổ điển buộc phải tự thích nghi và thay đổi. Một số ngôi sao PF cổ điển lại chuyển vào chơi ở vị trí trung phong như Tim Duncan hay Pau Gasol.

Cái chết của các PF cổ điển và cả các trung phong cổ điển là sự đào thải tất yếu. Có thể rất lâu nữa mới lại thấy mẫu PF chơi theo phong cách Classic như những huyền thoại Karl Malone, Denis Rodman, Kevin Garnet, Kevin McHale, Tim Duncan… ngày nào.

2. Stretch 4 Power Forward

Stretch 4 (tạm dịch là “số 4 giãn”) là một phong cách thi đấu có thể thấy ở nhiều PF đang thi đấu tại NBA hiện nay. Mẫu PF dạng này là những cầu thủ vẫn sở hữu thể hình cao lớn cần thiết của một PF, nhưng họ lại có khả năng thực hiện những cú ném tầm trung và những cú ném ở ngoài vạch 3 điểm rất tốt. Nhiệm vụ của “số 4 giãn” đúng như cái tên của họ, đó chính là kéo giãn hàng phòng ngự đối phương. Khi đội nhà tổ chức tấn công, những Stretch 4 thường xuyên đứng ở ngoài vạch 3 điểm, kéo theo PF của đối phương theo kèm và qua đó tạo ra rất nhiều khoảng trống ở khu vực hình thang cho các Wing Players đột phá để chuyền bóng hoặc ghi điểm. Khoảng trống họ tạo ra cũng có thể được các trung phong tận dụng để thực hiện low post khi mà khoảng cách để hỗ trợ của các cầu thủ phòng ngự đối phương đã là khá lớn.

Cầu thủ đã đưa vị trí strecht 4 lên một tầm cao mới chính là huyền thoại Dirk Nowitzki. Với chiều cao 2m13 cùng cân nặng 111kg nhưng Dirk lại sở hữu kỹ năng ném cực tốt ở mọi vị trí khác nhau. Anh thường xuyên sử dụng high post (post up từ vị trí vòng 3 điểm) và liên tục cùng các đồng đội screen (hỗ trợ đè người để thay đổi cầu thủ kèm cặp) nhằm tìm ra match up tốt nhất cho mình. Phong cách chơi bóng cực kỳ khó chịu này khiến đối thủ rất khó đối phó với Nowitzki và đã đem lại chức vô địch NBA cho Dallas Mavericks vào năm 2011.

Hiện nay, thật hiếm có đội bóng nào chơi tại NBA mà lại không sở hữu 1 hoặc 2 PF biết ném 3 điểm. Trong thời kỳ mà các huấn luyện viên ưu tiên những chiến thuật tạo nhiều khoảng trống cũng như ưa thích đội hình Small lineup thì vị trí Stretch 4 càng xuất hiện nhiều trong các trận đấu tại NBA. Có thể kể đến những số 4 giãn xuất sắc như Dirk Nowitzki, Chris Bosh, Ryan Anderson, Rashad Lewis, Kevin Love, Shawn Marion…

3. Versatility Power Forward  

Versatility Power Forward (tạm dịch là những “PF linh hoạt”) chính là phong cách PF mới rất được ưa chuộng tại NBA hiện nay. Đây là những PF có kỹ năng hết sức đa dạng và có rất nhiều phong cách chơi khác nhau, tuy nhiên đều có một điểm chung là chơi rộng hơn trong tấn công (có thể đến tận vạch 3 điểm) và linh hoạt hơn trong phòng thủ so với các PF truyền thống. Một ví dụ ta đã nhắc đến ở trên là Draymond Green với nhiệm vụ làm một Playmaker (người tổ chức bóng) từ vị trí PF trong tấn công và có khả năng theo kèm cả năm vị trí khác nhau trên sân trong phòng thủ. Một ví dụ khác về các PF linh hoạt là Anthony Davis. Ngôi sao trẻ đảm nhận nhiệm vụ gần giống mẫu PF truyền thống nhưng lại có phạm vi hoạt động rất rộng nhờ khả năng ném xa cực tốt của mình. Davis chính là ví dụ rõ ràng nhất về việc mở rộng phạm vi hoạt động của các PF hiện nay. Các ngôi sao từng là PF truyền thống như Paul Millsap hay Blake Griffin đều đã dần thay đổi và mở rộng phạm vi hoạt động của mình để thích nghi với hệ thống chiến thuật của thời đại mới. Những “PF linh hoạt” thường là người được sử dụng để làm tường cho các cầu thủ cầm bóng ở vòng ngoài. Với sự đa năng của mình, các Versatility PF mở ra vô số phương án tấn công cho đội nhà. Sau khi set screen (làm tường cho đồng đội qua người), họ có thể tách ra ngoài để nhận bóng ném tầm xa hoặc kéo giãn hàng phòng ngự đối phương, nhưng cũng có thể di chuyển vào trong để nhận bóng dứt điểm tầm gần. Đồng thời với khả năng chuyền bóng tốt của mình các Versatility PF cũng có thể chuyển hướng tấn công sang những vị trí khác khiến cho đợt tấn công trở nên rất khó lường.

Huấn luyện viên Frank Vogel, một người nổi tiếng với phong cách phòng thủ chặt đã nhận xét về phong cách thi đấu mới của các PF hiện nay tại NBA như sau: Khi Golden State vô địch với đội hình small lineup năm 2015 thì việc sử dụng các PF linh hoạt bắt đầu trở thành trào lưu. Thực tế ý tưởng sử dụng PF linh hoạt đã xuất hiện vài năm trước đây. Đó là ở Miami Heat, khi họ sở hữu hai cầu thủ ghi điểm đẳng cấp là Dwayne Wade và Lebron James. Ý tưởng của họ là "Chúng ta có hai cầu thủ ghi điểm hàng đầu. Hãy cho họ khoảng trống, kéo giãn đội hình đối phương, hãy đưa những big men ra vòng ngoài, đưa Chris Bosh ra vạch ném 3 điểm cho dù anh ta chơi ở vị trí số 4 hay số 5". Đôi khi họ có bốn đến năm cầu thủ trên sân chơi ở vạch 3 điểm, khoảng trống là quá nhiều cho James và Wade. Rất khó để kèm cặp họ.

Mùa hè vừa qua, 2 đội bóng gần như là cuối cùng sử dụng những đội hình truyền thống cũng buộc phải giơ cờ trắng đầu hàng trước sự thay đổi của thời đại chiến thuật mới: Indiana Pacers để Roy Hibbert và David West ra đi và sử dụng Thaddeus Young ở vị trí PF trong khi Memphis Grizziles quyết định đẩy PF truyền thống Zach Randolph lên băng ghế dự bị. Chỉ có một người đi ngược lại với thời đại, đó chính là huấn luyện viên huyền thoại Greg Popovich của San Antonio Spurs với việc sử dụng LaMarcus Aldrige ở vị trí PF. Tuy nhiên đó là vì ông sở hữu Tim Duncan chơi ở vị trí trung phong và một PF linh hoạt ở vị trí dự bị là Boris Diaw. Mất đi 2 cầu thủ này ở mùa hè vừa qua, Spurs cũng đang gặp rất nhiều khó khăn ở mùa giải năm nay.

Sự xuất hiện của của các PF linh hoạt cùng kết thúc kỷ nguyên của các PF truyền thống nói riêng và Big men truyền thống nói chung là điều tất yếu trong dòng chảy của chiến thuật bóng rổ. Những Versatility PF sẽ còn thống trị giải đấu trong một thời gian dài, có lẽ cho đến khi một chiến thuật đột phá nào đó được sinh ra.

(Còn tiếp)