Ông Mattis là cựu tướng lãnh 4 sao của Thủy Quân Lục Chiến, từng chỉ trích Bắc Kinh rất mạnh mẽ vì đường lối cứng rắn của Trung Quốc ở Biển Đông, thậm chí Hoa Thịnh Đốn từng rút lại lời mời Trung Quốc tham gia một trận tập trận chung bao gồm nhiều lực lượng các nước trong vùng, một quyết định khiến Bắc Kinh bất mãn.

Ngoài ra chuyến thăm viếng của ông Mattis còn trùng với thời điểm cuộc chiến mậu dịch giữa hai siêu cường kinh tế thế giới đang gia tăng khá nhanh, đó là chưa kể chuyện Đài Loan, một cây gai trong mắt Bắc Kinh, cũng là một điểm nóng.

Về quân sự, cuối tháng 5 vừa qua, Lầu Năm Góc đã rút lời mời Trung Quốc tham gia tập trận Vành đai Thái Bình Dương (viết tắt là Rimpac) vì động thái được cho là “tiếp tục quân sự hóa” trên biển Đông của Bắc Kinh. Quyết định trên được đưa ra vài ngày sau khi Trung Quốc lần đầu tiên đưa máy bay ném bom ra hòn đảo mà Bắc Kinh bồi đắp trái phép trên quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam.

Vì thế ông Mattis cố gắng không gây thêm căng thẳng, tuyên bố với các ký giả trước chuyến đi, ông cho hay sẽ tìm ‘đối thoại mở rộng’ trên bình diện chiến lược khi ông gặp gỡ các lãnh đạo quân sự Trung Quốc ở Bắc Kinh. Ông nói: “Tôi muốn thực hiện chuyến đi này, không phải để bỏ thuốc độc vào cái giếng, mà tìm những cuộc đối thoại”. Ông đã được trao một bó hoa hồng khi bước chân xuống cầu thang máy bay ở phi trường Bắc Kinh.

Tờ Hoàn Cầu Thời Báo có bài nhận định như sau: “Cả hai phía sẽ học cách biết lắng nghe. Chuyến di của ông Mattis cho thấy chính phủ Trump vẫn còn có ý muốn có đối thoại quân sự với Trung Quốc, như thế sẽ làm giảm căng thẳng cho cả hai”.

Phát ngôn nhân Lu Kang của Bộ Ngoại Giao Trung Quốc cũng cho các ký giả hay là "mối quan hệ quân sự Mỹ - Trung luôn là vấn đề quan trọng trong chuyện đối tác song phương, mặc dù có thể hai nước còn nhiều vấn đề bất đồng, gặp trực tiếp như thế bao giờ cũng rất tốt".

Bộ trưởng Mattis nói: “Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc đều có chung một mục tiêu: phi hạt nhân hóa hoàn toàn, có thể được kiểm chứng và không thể bị đảo ngược ở bán đảo Triều Tiên”. Người đứng đầu Lầu Năm Góc hối thúc Trung Quốc giữ vững các áp lực tài chính đối với Triều Tiên liên quan đến vấn đề phi hạt nhân hóa.

Sau Trung Quốc, ông Mattis sẽ lần lượt đến Hàn Quốc, Nhật Bản để hội đàm với hai người đồng cấp là Song Young-moo và Itsunori Onodera vào thứ Năm và thứ Sáu tuần này. Động thái này củng cố lòng tin và trấn an cả hai đồng minh, tái khẳng định cam kết của Washington đảm bảo an ninh khu vực không hề thay đổi dù Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 12/6 bất ngờ công bố Mỹ sẽ ngừng các cuộc tập trận chung quy mô lớn với Hàn Quốc sau khi ông Trump gặp gỡ Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong-un tại Singapore.